Các đại biểu cho rằng, dự thảo luật nên quy định thời gian ưu đãi thuế tối đa khi có thu nhập chịu thuế, giúp các doanh nghiệp lập kế hoạch đầu tư hiệu quả.
Dự thảo Luật Thuế Thu nhập Doanh nghiệp (TNDN) sửa đổi, được thảo luận tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội ngày 12/5/2025, đặt ra bài toán khó: làm sao để cân bằng lợi ích giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), các tập đoàn lớn, và nguồn thu ngân sách? Trong bối cảnh DNNVV – xương sống của nền kinh tế – đối mặt với rào cản tiếp cận ưu đãi thuế, nhiều chuyên gia cho rằng, dự thảo luật không chỉ cần khắc phục bất cập mà còn phải tạo đòn bẩy thúc đẩy tăng trưởng dài hạn, đảm bảo công bằng và minh bạch.
Cần tạo môi trường thuế công bằng cho tất cả doanh nghiệp
Hệ thống thuế TNDN hiện hành, dù đóng góp khoảng 15% tổng thu ngân sách nhà nước, lại bộc lộ nhiều bất cập khiến DNNVV – lực lượng chiếm 97% tổng số doanh nghiệp và đóng góp 45% GDP – rơi vào thế bất lợi. Theo nhiều chuyên gia, chính sách ưu đãi thuế hiện nay chủ yếu hướng tới các dự án đầu tư lớn hoặc lĩnh vực công nghệ cao, với thuế suất 10% trong 15 năm, miễn thuế 4 năm và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo. Trong khi đó, DNNVV chỉ được hưởng ưu đãi hạn chế, như miễn thuế 2 năm nếu chuyển đổi từ hộ kinh doanh, hoặc thuế suất 15% cho doanh thu dưới 3 tỷ đồng mỗi năm. Sự chênh lệch này không chỉ làm sâu sắc thêm khoảng cách giữa các tập đoàn FDI và DNNVV mà còn kìm hãm tiềm năng tăng trưởng của nội lực kinh tế.
Bình luận về dự thảo Luật, ông Phạm Minh Đông, Giám đốc Công ty Asia Door (TP Hồ Chí Minh), cho rằng việc đáp ứng các tiêu chí ưu đãi như vốn đầu tư lớn hay hoạt động trong lĩnh vực công nghệ cao, đối với các doanh nghiệp nhỏ là gần như không thể. Quy trình hành chính phức tạp, thiếu hướng dẫn cụ thể, và phạm vi ưu đãi hẹp khiến nhiều doanh nghiệp nhỏ không thể tận dụng chính sách.
Báo cáo chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2022 của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chỉ ra rằng chỉ 10% DNNVV tiếp cận được ưu đãi thuế TNDN, phản ánh sự bất bình đẳng trong hệ thống thuế. Thêm vào đó, các doanh nghiệp ở vùng sâu, vùng xa như Đồng Tháp không được hưởng ưu đãi dành cho khu vực đặc biệt khó khăn, càng làm gia tăng khoảng cách phát triển.
Hơn nữa, cách phân loại doanh nghiệp theo tổng doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm để áp dụng thuế suất ưu đãi 15% cũng không công bằng. Các ngành công nghiệp có quy mô doanh thu lớn hơn như bất động sản, xây dựng… không được hưởng mức ưu đãi này, dẫn đến tình trạng phân biệt giữa các doanh nghiệp trong các ngành khác nhau. Những doanh nghiệp này, dù có quy mô doanh thu lớn, nhưng lại thiếu sự hỗ trợ công bằng về thuế, khiến cho khả năng cạnh tranh của họ giảm sút.
Theo Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP Hồ Chí Minh (HoREA), ông Lê Hoàng Châu, chính sách ưu đãi thuế hiện tại chưa đủ linh hoạt để đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp trong từng ngành. Ông Châu nhấn mạnh: “Chúng ta cần một cấu trúc thuế suất chi tiết hơn dựa trên quy mô doanh thu của từng loại hình doanh nghiệp. Ví dụ, doanh nghiệp có doanh thu từ 10 tỷ đến 100 tỷ đồng nên được áp dụng mức thuế suất hợp lý từ 17%, thay vì chỉ có thuế suất 15% cho doanh nghiệp dưới 3 tỷ đồng.”
Từ những thực tế đó, có thể thấy rằng việc sửa đổi luật thuế là vô cùng cần thiết. Một hệ thống thuế công bằng sẽ khuyến khích các doanh nghiệp mở rộng quy mô, đổi mới công nghệ và nâng cao hiệu quả hoạt động. Việc xác định các tiêu chí cụ thể hơn để phân loại doanh nghiệp, thay vì chỉ dựa vào doanh thu, sẽ giúp các doanh nghiệp trong các ngành khác nhau có cơ hội tiếp cận các ưu đãi thuế một cách công bằng hơn.
Hướng tới một hệ thống thuế hiệu quả hơn
Để dự thảo Luật Thuế TNDN sửa đổi trở thành đòn bẩy cho tăng trưởng bền vững, các giải pháp cần tập trung vào ba trụ cột: mở rộng ưu đãi cho DNNVV, tăng cường minh bạch qua hậu kiểm, và thúc đẩy đổi mới sáng tạo thông qua ưu đãi công nghệ. Những cải cách này không chỉ khắc phục bất cập mà còn tạo nền tảng cho một hệ thống thuế hiện đại, phù hợp với mục tiêu tăng trưởng GDP 8% năm 2025 và hội nhập kinh tế quốc tế.
Về nguyên tắc, đối tượng áp dụng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cần được quy định rõ ràng hơn, đặc biệt là việc xác định thời gian ưu đãi thuế tối đa. Trong phiên thảo luận ngày 12/5, các đại biểu cho rằng, dự thảo luật nên quy định thời gian ưu đãi thuế tối đa khi có thu nhập chịu thuế, giúp các doanh nghiệp lập kế hoạch đầu tư hiệu quả, đồng thời khuyến khích phát triển hệ sinh thái hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng như các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Ngoài ra, việc đánh giá hiệu quả của các chính sách ưu đãi thuế cần được thực hiện định kỳ bởi Chính phủ, qua đó báo cáo Quốc hội để điều chỉnh chính sách phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội. Việc đánh giá này giúp đảm bảo các chính sách ưu đãi thuế thực sự mang lại hiệu quả, tránh lãng phí ngân sách và có thể điều chỉnh kịp thời nếu không còn phù hợp.
Một điểm đáng chú ý khác trong dự thảo luật là quy định rõ ràng về điều kiện hưởng ưu đãi thuế. Tuy nhiên, đại biểu Thạch Phước Bình – Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh, cho rằng cần có cơ chế kiểm soát hậu kiểm rõ ràng để đảm bảo các doanh nghiệp duy trì điều kiện trong suốt thời gian được hưởng ưu đãi thuế. Do đó, đại biểu đề xuất bổ sung quy định bắt buộc kiểm toán thuế định kỳ từ 3–5 năm/lần đối với các doanh nghiệp đang được miễn, giảm thuế. Nếu doanh nghiệp không còn đáp ứng điều kiện, cơ quan thuế cần có quyền thu hồi ưu đãi. Thêm vào đó, các doanh nghiệp phải có nghĩa vụ báo cáo hàng năm về việc duy trì điều kiện ưu đãi thuế.
Liên quan đến các dự án phát triển công nghệ và chuyển đổi số, đại biểu Đào Chí Nghĩa – Đoàn ĐBQH thành phố Cần Thơ, cho rằng quy định thời gian miễn thuế tối đa 3 năm cho các dự án này là quá ngắn. Theo ông, các dự án nghiên cứu và phát triển, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ cao hoặc đối với doanh nghiệp khởi nghiệp, thường mất nhiều thời gian để hoàn thiện và thương mại hóa. Do đó, đại biểu đề nghị xem xét kéo dài thời gian miễn thuế đối với các dự án công nghệ lớn hoặc thuộc lĩnh vực ưu tiên.
Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai – Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội, cũng cho rằng thời gian miễn thuế 3 năm chưa đủ khuyến khích đầu tư, đặc biệt là trong các lĩnh vực chuyển đổi số và khoa học công nghệ, và đề nghị kéo dài thời gian miễn thuế lên 5 năm để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp trong việc phát triển và đổi mới sáng tạo.
Phiên thảo luận ngày 12/5/2025 tại Quốc hội đã khẳng định quyết tâm xây dựng một hệ thống thuế TNDN công bằng, minh bạch, và hiệu quả. Với các chỉnh lý về thời gian ưu đãi, cơ chế hậu kiểm, và hỗ trợ công nghệ, dự thảo luật hứa hẹn sẽ tạo động lực cho DNNVV, đồng thời đảm bảo nguồn thu ngân sách. Một hệ thống thuế hiện đại không chỉ là công cụ tài chính mà còn là chất xúc tác để khơi dậy tiềm năng của mọi doanh nghiệp, từ những công ty khởi nghiệp nhỏ đến các tập đoàn lớn. Việc sửa đổi Luật Thuế TNDN, nếu được thực hiện đúng hướng, sẽ là bước tiến quan trọng để Việt Nam đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế bền vững.
Nguồn: VTV
