Sau khi trải qua giai đoạn “mùa đông” năm 2022 – 2023, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang có những bước tăng trưởng rất đáng ghi nhận xét về mặt giá trị phát hành. Năm 2024 tổng giá trị phát hành đạt khoảng 443.000 tỷ đồng, tăng gần 27% so với năm trước đó. Khoảng nửa đầu năm nay, giá trị phát hành tiếp tục tăng mạnh.
Tuy nhiên trong tổng lượng phát hành 156.000 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp từ đầu năm thì: 113.000 tỷ đồng từ các ngân hàng phát hành; 28.000 tỷ đồng từ các công ty bất động sản; 9.000 tỷ đồng là từ khối chứng khoán; 5.000 tỷ đồng từ Vinfast.
Sự thiếu vắng hoạt động huy động vốn trên thị trường trái phiếu của các doanh nghiệp đang tiếp tục làm mất cân đối bức tranh thị trường vốn hiện nay ở Việt Nam. Bởi vốn cho trung và dài hạn nên đến từ kênh chứng khoán thay vì đến từ kênh huy động đầu vào ngắn hạn như ngân hàng.
Quy mô huy động vốn qua thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam hiện nay chỉ tương đương khoảng 11% GDP, trong khi dư nợ tín dụng hiện vào khoảng 138% GDP. Trong khi đó quy mô thị trường trái phiếu ở nhiều quốc gia trong khu vực như Trung Quốc là 100%, Hàn Quốc 80%, Malaysia 55%, Thái Lan 25%.
Chuyên đầu tư các dự án năng lượng tái tạo, điện gió và điện mặt trời, những dự án đòi hỏi nguồn vốn dài hạn, 15-20 năm. Tuy nhiên, doanh nghiệp cho biết cũng chính vì thời gian đầu tư lâu, nên nếu phát hành trái phiếu sẽ khó thu hút nhà đầu tư tham gia.
Ông Đặng Quốc Bảo – Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Trung Nam cho hay: “Lĩnh vực năng lượng rất lớn và rất phức tạp về pháp lý, đòi hỏi thời gian dài. Trong khi các nhà phát triển dự án năng lượng cần phát triển trong thời gian ngắn thì không thể kéo dài ra được, cho nên trái phiếu xanh đang đổ vào các dự án bất động sản hơn là năng lượng tái tạo”.
Từ góc độ doanh nghiệp, nếu phát hành trái phiếu, họ sẽ phải trả lãi suất từ 10-12%/năm cho các trái chủ. Mức lãi suất này thậm chí còn cao hơn so với lãi vay trung dài hạn của 1 số ngân hàng, hiện cũng chỉ khoảng 9-10%/năm. Chưa kể, doanh nghiệp còn phải đáp ứng các điều kiện phát hành trái phiếu nghiêm ngặt khác. Vì thế, nhiều doanh nghiệp lựa chọn đi vay vốn, thay vì chủ động phát hành trái phiếu.
“Doanh nghiệp logistics cũng rất cần vốn để mở rộng phát triển kinh doanh trong lĩnh vực logistics, nhưng doanh nghiệp logistics rất khó khăn trong việc triển khai phát hành trái phiếu để thu hút các nguồn vốn ổn định về lâu dài với mức lãi suất hợp lý”, ông Trần Tiến Dũng – Chủ tịch Tập đoàn Macstar chia sẻ.
Để tăng số lượng doanh nghiệp phát hành trái phiếu, giới phân tích cho rằng cần phát triển thị trường trái phiếu sôi động hơn, đặc biệt là trên thị trường thứ cấp. Bởi nếu muốn thu hút nhà đầu tư trái phiếu, thì bản thân trái phiếu phải hấp dẫn, dễ mua đi bán lại trên thị trường.
Ông Nguyễn Bá Hùng – Chuyên gia Kinh tế trưởng tại Việt Nam, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho hay: “Khi thị trường thứ cấp hoạt động sôi động, thì nhu cầu của nhà đầu tư để có được sản phẩm trái phiếu tốt nó tăng lên, dẫn đến chuyện các trái phiếu tốt vừa dễ phát hành hơn, chi phí thấp hơn, sau khi phát hành rồi cũng được thị trường tài chính họ tiếp nhận tốt hơn. Cái đấy quay ngược lại nó lại tạo ra sức hút để cho các doanh nghiệp phát hành nhiều trái phiếu hơn”.
Các chuyên gia cũng cho rằng, cần mở rộng thêm các công ty xếp hạng tín nhiệm, các dịch vụ bảo lãnh phát hành. Các biện pháp này sẽ giúp nâng cao tính minh bạch, độ uy tín của trái phiếu doanh nghiệp. Từ đó, mới thu hút được các nhà đầu tư bỏ vốn vào thị trường.
Nâng chuẩn thị trường trái phiếu doanh nghiệp
Lĩnh vực năng lượng tái tạo rất lớn, đòi hỏi thời gian dài nên hiện tại trái phiếu xanh đang đổ vào các dự án bất động sản nhiều hơn là năng lượng tái tạo.
Như vậy khối ngân hàng đang dẫn đầu hoạt động phát hành trái phiếu. Nguyên nhân chính là do tăng trưởng cho vay đang cao hơn nhiều so với tăng trưởng huy động tiền gửi, buộc các ngân hàng phải tăng cường phát hành trái phiếu dài hạn để đáp ứng nhu cầu vốn.
Nhóm bất động sản là nhóm có nhu cầu vốn rất lớn nhưng thực tế phát hành trái phiếu từ đầu năm tới nay của nhóm này lại giảm, lượng mua lại trái phiếu thì tăng. Lũy kế từ đầu năm đến nay, tổng giá trị trái phiếu đã được mua lại trước hạn đạt 55.204 tỷ đồng thì bất động sản là nhóm ngành dẫn đầu, chiếm gần 51% tổng giá trị mua lại trước hạn.
Trong tháng 5/2025, thị trường ghi nhận thêm 4 trái phiếu chậm trả từ 3 công ty bất động sản. Đây đều là những doanh nghiệp đã có lịch sử chậm trả trái phiếu trước đó và có hồ sơ tín nhiệm yếu, với lợi nhuận thấp và đòn bẩy tài chính cao. Những tồn đọng chưa được giải quyết khiến rào cản về niềm tin của nhà đầu tư với trái phiếu doanh nghiệp bất động sản vẫn còn cao.
“Chúng ta cũng cần phải nhìn tới các con số khác như liên quan đến lượng trái phiếu vẫn đang chậm được chi trả hoặc đã được gia hạn trong giai đoạn vừa rồi. Thậm chí là được đàm phán mua lại thì lượng đến từ doanh nghiệp bất động sản chiếm đa số. Điều này cho thấy rằng doanh nghiệp bất động sản trong giai đoạn này họ cũng phát hành nhưng mặt khác cũng đang cố gắng giảm lượng trái phiếu đang lưu hành hiện tại xuống”, bà Hoàng Việt Phương – Tổng Giám đốc Công ty Xếp hạng Tín nhiệm SSI Ratings cho hay.
Để tăng cường chất lượng cho thị trường trái phiếu, mới đây Quốc hội đã thông qua Dự thảo Luật Doanh nghiệp sửa đổi, trong đó quy định về tỷ lệ phát hành trái phiếu riêng lẻ không vượt quá mức 5 lần vốn chủ sở hữu, được đánh giá sẽ hạn chế các trường hợp phát hành trái phiếu riêng lẻ dưới chuẩn.
“Quy định này chỉ tác động đến việc phát hành trái phiếu riêng lẻ. Kênh phát hành trái phiếu ra công chúng không bị ảnh hưởng bởi những quy định này. Do đó, doanh nghiệp hoàn toàn có thể tiếp cận thị trường trái phiếu doanh nghiệp thông qua việc phát hành trái phiếu qua công chúng, tiếp cận được lượng nhà đầu tư lớn hơn, đặc biệt là nhà đầu tư riêng lẻ”, ông Nguyễn Đình Duy – Giám đốc Chuyên gia phân tích cao cấp Xếp hạng Tín nhiệm và Nghiên cứu VIS Ratings cho hay.
Ông Bùi Hoàng Hải – Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết: “Việc huy động vốn thông qua hình thức phát hành trái phiếu cũng là nội dung mà chúng tôi cũng có sự tập trung rất là lớn. Hiện nay Ủy ban Chứng khoán cũng đang có những nghiên cứu và đề xuất Bộ Tài chính để xây dựng cơ chế mới nhằm tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng để có thể phát hành trái phiếu ra công chúng”.
Trong khi trái phiếu riêng lẻ là dạng sản phẩm chỉ nhà đầu tư tổ chức và chuyên nghiệp có thể mua, trái phiếu công chúng là dạng trái phiếu người dân đều có thể mua. Tuy nhiên theo VIS Ratings, tỷ lệ phát hành trái phiếu ra công chúng ở thị trường Việt Nam vẫn còn rất nhỏ so với phát hành riêng lẻ, chỉ chiếm khoảng 17%.
Trong phần còn lại của năm 2025, tổng giá trị trái phiếu sẽ đến hạn là 151.870 tỷ đồng. Trong đó có hơn 1/2 là trái phiếu sắp đáo hạn thuộc nhóm bất động sản.
Để thị trường trái phiếu có thể phát triển tương xứng với tiềm năng và vai trò của kênh huy động vốn cho doanh nghiệp và nền kinh tế, niềm tin của nhà đầu tư với thị trường này vẫn đang là điều cần được khôi phục. Bởi một thị trường không thể được phát triển nếu doanh nghiệp hàng ngày chỉ đi nghĩ cách xoay tiền trả nợ cho trái chủ.
Nguồn: VTV
