LTS: Hơn 5 triệu hộ kinh doanh, đóng góp 30% GDP, đang đứng trước bước ngoặt lớn với Nghị quyết 198/2025/QH15 và Nghị định 70/2025/NĐ-CP. Từ 1/6/2025, hóa đơn điện tử trở thành bắt buộc với các hộ doanh thu trên 1 tỷ đồng, mở đường cho việc bãi bỏ thuế khoán từ 1/1/2026. Minh bạch doanh thu qua hóa đơn điện tử từ 1/6/2025 giúp tiểu thương cạnh tranh công bằng, tham gia chuỗi cung ứng chính thức, và chuyển đổi thành doanh nghiệp nhỏ và vừa với ưu đãi miễn thuế thu nhập 3 năm. Tuy nhiên, các hộ kinh doanh cũng cần vượt qua những thách thức không nhỏ. Trong loạt bài này, Nhóm PV Thời Báo VTV (VTV Times) sẽ phân tích thách thức, giải pháp và lộ trình chuyển đổi thành doanh nghiệp, mang đến góc nhìn đa chiều về sinh kế của hàng triệu hộ kinh doanh cá thể.
Từ 1/1/2026, Nghị quyết 198/2025/QH15 sẽ bãi bỏ thuế khoán, đièu này đồng nghĩa việc 5,2 triệu hộ kinh doanh chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai hoặc từng lần phát sinh. Quy định này hứa hẹn minh bạch hóa quản lý thuế, nhưng cũng đặt ra thách thức lớn về kỹ năng và chi phí cho các tiểu thương.
Minh bạch thuế thúc đẩy kinh doanh bền vững
Chị Hồng Nga, một tiểu thương bán đồ ăn vặt tại chợ Tân Quy, Quận 7, TP Hồ Chí Minh, không giấu được nỗi lo lắng khi theo lộ trình, thuế khoán sẽ bị bãi bỏ từ 1/1/2026. Với doanh thu hơn 1 tỷ đồng mỗi năm, chị phải sử dụng hóa đơn điện tử từ 1/6/2025 và sắp tới sẽ chuyển sang kê khai thuế. “Tôi quen nộp thuế khoán, đơn giản, giờ phải học cách dùng phần mềm, ghi chép sổ sách, sợ sai sót lắm,” chị chia sẻ. Dù lo ngại, nhưng chị Nga vẫn ủng hộ chính sách mới vì tin rằng minh bạch sẽ giúp việc kinh doanh công bằng bền vững hơn.
Câu chuyện của chị Hồng Nga phản ánh tâm trạng chung của hàng triệu hộ kinh doanh trước làn sóng cải cách thuế đầy tham vọng của Nhà nước.
Chính sách thuế mới góp phần khắc phục sự bất bình đẳng trong nghĩa vụ thuế và chi phí tuân thủ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp.
Nghị quyết 198/2025/QH15, thông qua ngày 17/5/2025, đánh dấu bước ngoặt trong quản lý thuế tại Việt Nam khi bãi bỏ thuế khoán từ 1/1/2026. Theo Tổng cục Thống kê, 5,2 triệu hộ kinh doanh cá thể phi nông nghiệp đóng góp tới 30% GDP, tạo việc làm cho 8,7 triệu lao động, tương đương gần 1/5 dân số trong độ tuổi lao động.
Tuy nhiên, khu vực này chỉ đóng góp 1,6% thu ngân sách, một con số khiêm tốn so với vai trò kinh tế của họ. Việc áp dụng phương pháp kê khai thuế hoặc nộp thuế từng lần phát sinh, cùng với yêu cầu sử dụng hóa đơn điện tử từ 1/6/2025 cho các hộ có doanh thu trên 1 tỷ đồng, là nỗ lực của Nhà nước nhằm siết chặt thất thu thuế và thúc đẩy khu vực kinh tế này phát triển bền vững hơn.
Chính sách này mang lại nhiều lợi ích. Thứ nhất, hóa đơn điện tử giúp cơ quan thuế giám sát doanh thu theo thời gian thực, giảm thiểu tình trạng gian lận thuế. Theo ông Chung Thành Tiến, Giám đốc Công ty TNHH DV Kế toán Đồng Hưng, Trưởng Đại diện phía Nam CLB Kế toán Trưởng Toàn quốc, phần lớn hộ kinh doanh hiện nay nộp thuế khoán dựa trên doanh thu ước tính, không phản ánh sát thực tế.
“Chính sách thuế mới góp phần khắc phục sự bất bình đẳng trong nghĩa vụ thuế và chi phí tuân thủ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, từ đó thiết lập môi trường cạnh tranh công bằng và lành mạnh giữa các chủ thể kinh doanh trên thị trường góp phần vào sự phát triển chung của xã hội” ông Tiến nhấn mạnh. Minh bạch hóa còn giúp hộ kinh doanh cạnh tranh công bằng hơn, dễ dàng tiếp cận vốn ngân hàng, tham gia chuỗi cung ứng chính thức, và mở rộng quy mô.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng khu vực hộ kinh doanh, đặc biệt là các tiểu thương như chị Hồng Nga, đang đối mặt với những thách thức lớn. Thuế khoán từ lâu đã trở thành “lối đi quen thuộc” vì sự đơn giản, phù hợp với trình độ quản lý và nguồn lực hạn chế của các hộ nhỏ. Việc chuyển sang kê khai thuế đòi hỏi họ phải thay đổi thói quen, đầu tư công nghệ, và học hỏi kỹ năng kế toán, những điều không dễ dàng với những người như chị Nga, vốn quen với cách ghi chép thủ công.
Cần có lộ trình chuyển đổi
Chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai thuế và sử dụng hóa đơn điện tử không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là thách thức về sinh kế đối với 5,2 triệu hộ kinh doanh. Thực tế nhiều hộ kinh doanh lo ngại rằng minh bạch doanh thu sẽ làm tăng gánh nặng tài chính. Nếu siết chặt quá mức, hàng triệu người có thể mất sinh kế. Số liệu cho thấy, trong 5,2 triệu hộ, chỉ 1,7 triệu hộ đăng ký thuế, còn lại 3,5 triệu hộ hoạt động theo thuế khoán hoặc không khai báo thuế, cho thấy khoảng cách lớn về nhận thức và năng lực tuân thủ.
Tuy nhiên ông Chung Thành Tiến, cho rằng, không phải toàn bộ hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh đều bắt buộc chuyển sang phương pháp kê khai. Theo quy định hiện hành, chỉ những trường hợp có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm (và từ 01/01/2026 là từ 200 triệu đồng/năm) mới thuộc đối tượng áp dụng phương pháp kê khai thuế. Đây là nội dung cần được truyền thông đầy đủ để tránh gây hoang mang và lo lắng không cần thiết cho các hộ kinh doanh nhỏ lẻ.
Nhiều hộ kinh doanh vẫn cảm thấy bối rối trước yêu cầu sử dụng phần mềm hóa đơn điện tử và kê khai thuế theo phương pháp mới.
Một thách thức lớn khác là chi phí và kỹ năng công nghệ. Hộ kinh doanh như chị Hồng Nga cần đầu tư vào máy tính tiền hoặc phần mềm hóa đơn điện tử, với chi phí ban đầu từ 1-2 triệu đồng cho các gói cơ bản. Tuy nhiên, một số đơn vị tư vấn đã đẩy giá lên tới 40 triệu đồng, gây tâm lý e ngại. Thêm vào đó, ở vùng sâu vùng xa, hạ tầng internet không ổn định càng làm khó việc kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, các hộ doanh thu trên 1 tỷ đồng thuộc ngành bán lẻ, ăn uống, khách sạn, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí phải sử dụng hóa đơn điện tử từ 1/6/2025. Tuy nhiên, số liệu năm 2017 cho thấy 102.095 hộ có doanh thu trên 1 tỷ đồng, nhưng hiện nay chỉ còn 37.000 hộ được ghi nhận, đặt ra câu hỏi về tính chính xác và khả năng thực thi.
Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, khẳng định việc bãi bỏ thuế khoán từ là bước đi tất yếu để minh bạch hóa quản lý thuế, giảm thất thu ngân sách, và thúc đẩy hộ kinh doanh hội nhập vào nền kinh tế chính thức. Đây là cơ hội để các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, chuyển mình từ cách quản lý thủ công sang hiện đại, minh bạch. Tuy nhiên, hành trình này không hề dễ dàng, đặc biệt với các tiểu thương quen với thuế khoán đơn giản và đang loay hoay với kỹ năng công nghệ và kế toán.
Theo ông Chung Thành Tiến, thách thức lớn nhất là khoảng cách về năng lực số và kiến thức kế toán của các hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Nhiều tiểu thương, đặc biệt là người lớn tuổi hoặc ở vùng sâu vùng xa, cảm thấy bối rối trước yêu cầu sử dụng phần mềm hóa đơn điện tử và kê khai thuế theo phương pháp mới.
Để giải quyết vấn đề này, Nhà nước cần đẩy mạnh tuyên truyền và đào tạo kỹ năng là yếu tố then chốt. Các chương trình tập huấn tại địa phương, hướng dẫn trực tuyến, và tài liệu đơn giản hóa cần được triển khai rộng rãi, đặc biệt cho các hộ ở nông thôn. Việc phối hợp với doanh nghiệp công nghệ để cung cấp phần mềm hóa đơn điện tử miễn phí hoặc chi phí thấp. Nhà nước cũng nên xây dựng lộ trình chuyển đổi linh hoạt, kèm theo tư vấn pháp lý và hỗ trợ tiếp cận vốn để khuyến khích các hộ chuyển đổi thành doanh nghiệp.
Chính sách bãi bỏ thuế khoán và áp dụng hóa đơn điện tử là bước tiến cần thiết để minh bạch hóa quản lý thuế, thúc đẩy công bằng giữa các thành phần kinh tế. Tuy nhiên, với vai trò mạng lưới an sinh xã hội, khu vực hộ kinh doanh cần được hỗ trợ chuyển đổi theo lộ trình phù hợp. Câu chuyện của chị Hồng Nga không chỉ là nỗi lo cá nhân mà còn là lời nhắc nhở rằng cải cách thuế phải đi đôi với sự đồng hành, nhân văn, để vừa đảm bảo ngân sách vừa bảo vệ sinh kế của hàng triệu tiểu thương.
Mời Quý độc giả đón đọc kỳ 2: Hóa đơn điện tử từ 1/6/2025: Thách thức và giải pháp cho hộ kinh doanh trên Thời Báo VTV (VTV Times)
Nguồn: VTV
