Rà soát lại ở tất cả các cấp, các ngành những nút thắt, vướng mắc về mặt thể chế, cơ chế, chính sách cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong quý I và quý II năm nay. Đây là yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Hội nghị phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và nhân lực chất lượng cao thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số không chỉ là xu hướng, mà còn là một thực tế bắt buộc, để Việt Nam tiến cùng, bắt kịp và vượt lên. Thống kê về hệ số sử dụng vốn đầu tư ICOR của Việt Nam so với một số quốc gia trong thời kỳ đầu công nghiệp hoá. Chỉ số này đo lường mức độ hiệu quả của vốn đầu tư trong việc tạo ra tăng trưởng kinh tế.
Chỉ số ICOR của Việt Nam trong giai đoạn 2016 – 2023 là 7,1. Nghĩa là cần 7,1 đồng vốn đầu tư để tăng được một đồng GDP. Cao hơn nhiều so với các quốc gia khác. ICOR cao đồng nghĩa với hiệu quả đầu tư thấp. Do vậy, để đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số, điều tiên quyết chúng ta phải nâng cao hiệu quả đầu tư của nền kinh tế. Giải pháp căn cơ là áp dụng khoa học công nghệ, thực hiện đổi mới sáng tạo để nâng cao năng suất lao động, hiệu quả đầu tư.
Tạo cơ chế chính sách cho khoa học công nghệ
Tại hội nghị, lãnh đạo Chính phủ thông tin sẽ trình Quốc hội dự thảo nghị quyết về việc thí điểm một số chính sách đặc biệt nhằm tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tại kỳ họp bất thường sắp tới, khai mạc vào sáng nay (12/2).
Ông Huỳnh Thành Đạt – Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết: “Tập trung đề xuất thí điểm một số chính sách như xử lý tài sản hình thành từ nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước; các chính sách phát triển thị trường khoa học và công nghệ, xây dựng cơ chế khoán chi toàn phần, toàn diện, cơ chế chấp nhận rủi ro, miễn trừ trách nhiệm, áp dụng cơ chế quỹ trong các nhiệm vụ khoa học và công nghệ”.
“Phải sửa đồng bộ hệ thống pháp luật ở những quy định có liên quan đến khoa học công nghệ, ví dụ các vấn đề về đầu tư, tài chính, thuế, sở hữu trí tuệ, xây dựng, chia sẻ dữ liệu, về đào tạo nhân lực”, ông Phan Chí Hiếu – Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho hay.
Chi ngân sách cho khoa học công nghệ cũng là vấn đề gặp nhiều vướng mắc hiện nay, khi được quy định ở nhiều luật khác nhau.
Ông Nguyễn Văn Thắng – Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết: “Luật Khoa học công nghệ, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công cũng có những điểm chưa thống nhất dẫn đến khó khăn bất cập trong quá trình bố trí nguồn vốn, phân bổ cũng như thanh, quyết toán các đề án, dự án”.
Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị đã đặt mục tiêu, đến năm 2030, sẽ dành ít nhất 3% tổng chi ngân sách hàng năm cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Khu vực tư nhân dẫn dắt đổi mới sáng tạo tại Hàn Quốc
3% ngân sách nhà nước cho Khoa học công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số. Như vậy, trong năm nay, chúng ta dành khoảng 75.000 tỷ đồng để đầu tư cho lĩnh vực này. Đây là con số mục tiêu theo theo Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị. Tỉ lệ chi cho khoa học công nghệ của Việt Nam/GDP trong những năm qua, tăng dần qua các năm và đạt xấp xỉ 2% vào năm 2024.
5 quốc gia có tỉ lệ chi cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) cao nhất thế giới, theo đơn vị nghiên cứu Worldostat. Đứng đầu là Isarel với 5,56% GDP. Tiếp theo là Hàn Quốc, Anh, Bỉ, Thụy Điển. Tất cả đều ở trên ngưỡng 3%.
Bảng thống kê 5 quốc gia có tỉ lệ chi cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) cao nhất thế giới.
Hàn Quốc, một quốc gia cũng ở trong khu vực châu Á như Việt Nam. Tỉ lệ chi cho R&D của Hàn Quốc tăng liên tục từ những năm 1990, từ đó, quy mô nền kinh tế cũng tăng tương ứng. Điều đáng nói, khu vực tư nhân của Hàn Quốc là nhóm dẫn dắt hoạt động này.
Ông Nguyễn Trung Chính – Chủ tịch Tập đoàn CMC cho hay: “Hàn Quốc rất chú trọng câu chuyện gắn khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo với doanh nghiệp. Chỉ luôn đến các địa chỉ cụ thể, ví dụ như Samsung là một trong doanh nghiệp dẫn dắt, thì được giao nhiệm vụ trọng trách là phát triển về công nghệ bán dẫn, gần đây là công nghệ AI. Tôi nghĩ kinh nghiệm này cũng đã được Nghị quyết 57 tiếp thu. Chúng ta biết rằng nghị quyết chỉ ra vào năm 2030, chúng ta ít nhất phải có 5 doanh nghiệp công nghệ hàng đầu thế giới của Việt Nam, bởi chính tự thân những doanh nghiệp Việt Nam và những con người Việt Nam”.
Hợp tác công – tư thúc đẩy đào tạo nhân lực
Các trường đại học đã rất chủ động trong việc hợp tác với các tập đoàn, doanh nghiệp tư nhân để đào tạo nhân lực công nghệ cao.
Muốn phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thì cần nhân lực chất lượng cao và thu hút nghiên cứu. Tại hội nghị ngày 11/2, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông đề xuất, trong 75.000 tỷ đồng của năm 2025 dự kiến chi cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thì chúng ta nên dành 5.000 tỷ đồng (khoảng 7%) đầu tư các phòng thí nghiệm trọng điểm cho các trường đại học. Làm liên tục việc này trong 5 năm thì sẽ thay đổi căn bản hạ tầng nghiên cứu của các trường, khi thực tế hiện nay, mỗi năm, chúng ta đầu tư cho các phòng thí nghiệm chưa được 500 tỷ đồng.
Bên cạnh nguồn lực đầu tư công, trong thời gian qua, các trường đại học đã rất chủ động trong việc hợp tác với các tập đoàn, doanh nghiệp tư nhân để đào tạo nhân lực công nghệ cao.
Trường đại học thuộc tập đoàn công nghệ CMC mỗi năm đào tạo khoảng 3 – 400 sinh viên lĩnh vực công nghệ. Điểm khác biệt là sinh viên được học thật, làm thật ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
PGS. TS Vũ Việt Vũ – Trưởng khoa Công nghệ thông tin & Truyền thông, Đại học CMC cho hay: “Trong quá trình sinh viên học tại trường, giảng viên cơ hữu tại trường, kết hợp với chuyên gia doanh nghiệp, liên tục cập nhật, trao đổi kiến thức với các em. Các em có 1 kỳ (4 tháng) thực tập tại doanh nghiệp, được đội ngũ chuyên gia doanh nghiệp huấn luyện, để làm sao ra trường là làm được việc ngay”.
Phòng nghiên cứu BKIC là phòng nghiên cứu vi mạch duy nhất của trường Điện – Điện tử, Đại học Bách Khoa Hà Nội. Mong muốn của các giảng viên sẽ có thêm các phòng thực hành, thí nghiệm, để sinh viên được cọ sát. Trong thời gian chờ đợi, nhiều chính sách kết hợp với doanh nghiệp đã được triển khai.
PGS. TS. Phạm Nguyễn Thanh Loan – Phó trưởng khoa Điện tử, trường Điện – Điện tử, Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết: “Trong những vấn đề nghiên cứu mà Bách Khoa thiếu thiết bị thì mượn của doanh nghiệp và làm chung với doanh nghiệp những dự án nghiên cứu chung, không còn khoảng cách giữa trường đại học và doanh nghiệp nữa”.
Tại hội nghị ngày 11/2, các đại biểu cũng kiến nghị, phải có cơ chế để các trường đại học công lập huy động được nguồn lực xã hội và các địa phương
Ông Vũ Hải Quân – Giám đốc Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh cho biết: “Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh nằm ở Đông Nam Bộ thì các địa phương có tiềm năng như TP Hồ Chí Minh vì Luật Ngân sách nên không thể đầu tư trực tiếp cho đơn vị Trung ương được. TP Hồ Chí Minh có chương trình thu hút nhân lực, trả lương cao nhưng Đại học Quốc gia không tận dụng được. Theo tôi, nếu cho phép các đại học như Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh được sử dụng kinh phí từ các địa phương thì sẽ đa dạng hóa được nguồn lực”.
Để gia tăng nguồn nhân lực, trong năm qua, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng đơn vị trực thuộc là Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia đã triển khai hàng trăm chương trình đào tạo, kết hợp cùng với các tập đoàn hàng đầu thế giới.
Xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù trong đào tạo, thu hút nhân tài
Việt Nam cần xây dựng chính sách đặc thù trong đào tạo, thu hút nhân tài trong lĩnh vực bán dẫn.
Kết luận hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh tất cả các ngành các cấp, cả hệ thống chính trị phải vào cuộc đồng bộ trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và nhân lực chất lượng cao. Cùng với đó, các doanh nghiệp cũng phải tiên phong, mọi người dân phải cùng tham gia.
Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: “Phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và đào tạo nhân lực chất lượng cao là yêu cầu khách quan, lựa chọn chiến lược, ưu tiên hàng đầu cho sự phát triển đất nước, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể; điều này góp phần tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng nhanh và bền vững; góp phần tăng năng suất lao động cho toàn xã hội; nâng cao tính cạnh trạnh, hội nhập của nền kinh tế trong bối cảnh quốc tế hiện nay”.
Cuối tuần qua, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 25 giao mục tiêu tăng trưởng riêng cho từng ngành, lĩnh vực. Ngay sau đó là Công điện số 13 tháo gỡ khó khăn cho các dự án. Đến nay, Thủ tướng cũng liên tục trực tiếp chủ trì các hội nghị với các doanh nghiệp lớn, với ngành ngân hàng và ngày 11/2 là với lĩnh vực đổi mới sáng tạo. Tất cả để hướng đến mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên trong năm nay và 2 con số giai đoạn tới đây.
Nông nghiệp đã giúp Việt Nam thoát nghèo. Thu hút FDI, công nghiệp đã giúp Việt Nam thành nước thu nhập trung bình cao. Để trở thành nước thu nhập cao thì phải dựa vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Nguồn: VTV
