“Hệ quỹ đạo” Net Zero
Net Zero (phát thải ròng bằng 0) không phải là một hành trình có đích đến hay một con đường thẳng. Net Zero cũng không là mục tiêu đạt được một lần rồi thôi. Nó là trạng thái cân bằng liên tục, nơi tổng lượng khí thải nhà kính được giữ ở mức bằng 0.
“Net Zero = Cắt giảm + Chuyển đổi + Hấp thụ”, để giữ được trạng thái Net Zero, cả ba yếu tố này phải vận hành đồng bộ và liên tục. Nếu một lĩnh vực dừng lại trong chuyển dịch xanh, trạng thái cân bằng ngay lập tức sẽ bị phá vỡ. Trong công thức trên, Net Zero là một hệ quỹ đạo. Tâm của quỹ đạo này chính là Net Zero – nó tạo ra một “lực hấp dẫn”, một sợi dây vô hình” giữ cho các ngành nghề vận hành theo hướng bền vững. Và mỗi lĩnh vực, giống như những hành tinh trong hệ Mặt trời, phải duy trì quỹ đạo của mình để bảo vệ trạng thái cân bằng của hệ quỹ đạo.
Thế giới thải ra khoảng 50 tỷ tấn khí nhà kính mỗi năm. Theo biểu đồ phân tích về lượng khí thải toàn cầu theo ngành, được công bố bởi Climate Watch và Viện Tài nguyên thế giới, gần 3/4 lượng khí thải đến từ việc sử dụng năng lượng (năng lượng sử dụng cho công nghiệp, xây dựng và giao thông). Gần 1/5 khi nhà kính phát thải từ nông nghiệp và sử dụng đất. Và 8% còn lại từ công nghiệp và chất thải.
Tại Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê. Trong đó có 6 lĩnh vực phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính gồm: Năng lượng; giao thông vận tải; xây dựng; công nghiệp; nông nghiệp, lâm nghiệp và sử dụng đất; chất thải.
Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên & Môi trường, năng lượng là ngành phát thải lớn nhất tại Việt Nam, chiếm hơn 60% lượng khí nhà kính của Việt Nam (khoảng hơn 170 triệu tấn CO2 tương đương). Nông nghiệp 90 triệu tấn CO2, sản xuất công hơn 38 triệu tấn CO2…
Theo Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu đến năm 2050, tổng lượng phát thải khí nhà kính quốc gia sẽ đạt mức phát thải ròng bằng 0. Lượng phát thải sẽ đạt đỉnh vào năm 2035, sau đó giảm nhanh.
Đến năm 2050, năng lượng dự kiến vẫn là lĩnh vực phát thải nhiều nhất. Tuy nhiên, để đạt mức phát thải ròng bằng 0, năng lượng cũng là ngành cần dịch chuyển nhanh nhất trên “quỹ đạo” giảm phát thải. Cụ thể, năng lượng sẽ giảm 91,6%, lượng phát thải không vượt quá 101 triệu tấn CO2 tương đương. Lĩnh vực công nghiệp giảm 84,8%, lượng phát thải không vượt quá 20 triệu tấn CO2…
Net Zero không đồng nghĩa với việc không phát thải khí nhà kính mà đó là sự cân bằng giữa lượng khí thải phát ra và lượng khí được hấp thụ hoặc loại bỏ khỏi bầu khí quyển. Hệ quỹ đạo Net Zero được vận hành nhờ sức mạnh từ mọi lĩnh vực năng lượng, giao thông, công nghiệp, nông nghiệp và sự đóng góp của mọi người dân trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính.
Chữa lành, tái sinh cho đất
Năm 2017, tại huyện Trảng Bom (tỉnh Đồng Nai), hàng nghìn tấn chuối vào vụ thu hoạch nhưng thương lái không thu mua. Người nông dân đứng bên bờ phá sản, chuối ê hề, đỏ bỏ, cùng sự cằn cỗi, bạc màu của đất.
Làm thế nào để không phải giải cứu hàng ngàn tấn chuối mỗi khi vào vụ thu hoạch? Ông Lý Minh Hùng HTX Thanh Bình, Trảng Bom, Đồng Nai bắt đầu hành trình tìm câu trả lời bằng cách “suy nghĩ khác”. Từ suy nghĩ khác, ông Hùng đã có cách làm khác.
“Lắng nghe cảm nhận của đất, làm sao để đất màu mỡ trở lại. Mình xem lại cách mình làm, đối xử với đất. Tại sao chỗ kia tốt như vậy mà chỗ này lại không tốt? Tôi cứ nghĩ dinh dưỡng của đất là bất tận, mình nếm qua nó, xem đất có chua không, làm sao để nó không chua nữa”, ông Lý Minh Hùng nói.
Ông Hùng thay phân bón hóa học bằng phân hữu cơ. Phân hữu cơ được tuần hoàn từ chính những thân chuối, lá chuối. Vườn chuối sẽ không phải bỏ đi thứ gì mà được tuần hoàn trả lại dinh dưỡng cho đất. Theo các nhà khoa học, phương pháp nông nghiệp hữu cơ giúp giảm tới 20% lượng phát thải khí nhà kính.
Đất tốt thì cây mới tốt, mà cây tốt ắt sẽ cho quả lành. Đã có những trái chuối tốt và an toàn với người tiêu dùng, ông Hùng tự tin bán chuối tại nhiều thị trường hơn như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Đông. Có tháng cao điểm, ông Hùng xuất được đến 200 container chuối.
Bán được những sản phẩm đầu tiên vào Hàn Quốc, đánh dấu một quỹ đạo mới cho ông Hùng, quỹ đạo làm nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn giảm phát thải.
Thời trang nhanh
Với “quỹ đạo” của ngành công nghiệp, như trong ngành dệt may, nếu như trước kia các hãng thời trang truyền thống một năm chỉ có thể tung ra thị trường 2 mùa thời trang Xuân Hạ và Thu Đông. Song hiện các hãng thời trang nhanh có thể sản xuất và tung ra thị trường mỗi năm từ 24-52 mùa thời trang. Đồng nghĩa với trung bình mỗi tuần lại có một bộ sưu tập quần áo với kích thước, kiểu dáng mới.
Ước tính một năm ngành sản xuất dệt may trên toàn cầu phát thải khí nhà kính ra môi trường nhiều hơn cả lượng khí thải nhà kính của ngành hàng không.
Nói đến ngành dệt may không thể không nhắc đến sợi polyester. Vải polyester có thành phần từ dầu thô, chính vì vậy nó được coi là một loại vải làm từ nhựa, chẳng khác gì những chiếc túi nylon hay những chai nước nhựa. Việc hút dầu mỏ từ lòng đất để tạo ra 1 tấn polyester sẽ thải ra môi trường 10kg CO2.
Hàng năm ước tính có khoảng 92 triệu tấn quần áo thời trang bị vứt bỏ ra các bãi rác thải. Bước xử lý cuối cùng thường là thiêu huỷ và quá trình này giải phóng lượng lớn CO2.
Tuy nhiên, “cuộc chơi” đang thay đổi khi cùng với sự thay đổi hướng tới “tiêu dùng xanh” là những yêu cầu “xanh hóa” ngày càng cao trong xuất khẩu hàng dệt may. Điều này đặc biệt quan trọng với Việt Nam, khi năm 2024, xuất khẩu dệt may của nước ta đứng thứ hai thế giới với kim ngạch xuất khẩu 44 tỷ USD.
Để đứng vững trên sân chơi này, các nhà máy dệt may phải chuyển đổi xanh. Làm từ các sợi tái chế, không chứa chất độc hại, sản xuất thân thiện với môi trường, tôn trọng các quyền lợi xã hội… đây là một số tiêu chuẩn của một chiếc áo hay sản phẩm dệt may nói chung nếu muốn vào thị trường châu Âu khoảng năm 2030.
Trước đây, khi thu hoạch dứa, những lá dứa thường bị cắt bỏ hay đem đi đốt. Tuy nhiên giờ chúng đã được dùng để tạo ra sợi – một nguyên liệu thân thiện cho ngành dệt may. Thứ tưởng chừng bỏ đi nay đã sinh ra tiền. Các khâu cắt, may cũng được tính toán tỉ mỉ để tiết kiệm nguyên liệu từ đó giảm phát thải.
Trong ngành sản xuất công nghiệp, nhà máy có thể được ví như những chiếc tổ. Nếu trước kia chỉ cần một chiếc tổ đủ rộng, đủ năng suất thì bây giờ chiếc tổ phải xanh để đáp ứng các đơn hàng quốc tế. Để giảm phát thải chính những quỹ đạo nho nhỏ trong những chiếc tổ xanh cũng cần phải thay đổi.
Net Zero không phải là một đích đến, nó là một hệ thống chuyển động không ngừng. Quyết định của mỗi người từ tái chế rác thải nhựa, chọn thực phẩm bền vững đến sử dụng năng lượng tái tạo giúp cho hệ quỹ đạo Net Zero hoạt động trơn tru và bền vững.
Nguồn: VTV
