Thuế khoán – lĩnh vực dễ xảy ra tiêu cực
Công tác quản lý thuế từ trước đến nay là phần lớn hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán, tức là cơ quan thuế sẽ ấn định một mức doanh thu cố định cho cả năm và hộ kinh doanh nộp thuế dựa trên mức khoán này. Ưu điểm của phương pháp này là đơn giản, dễ thực hiện.
Tuy nhiên, phương pháp khoán cũng bộc lộ nhiều nhược điểm như: không khuyến khích minh bạch doanh thu, bởi hộ kinh doanh có thể khai thấp hơn doanh thu thực tế để giảm mức thuế khoán. Gây khó khăn cho cơ quan thuế trong việc kiểm soát doanh thu, dễ dẫn đến thất thu ngân sách.
“Chúng ta thấy những cửa hàng khám chữa bệnh, bán thuốc hay spa doanh thu rất lớn. Tôi hỏi thì họ bảo áp dụng thuế khoán và thuế một tháng có vài triệu. Trong khi một người làm dịch vụ của họ lên tới cả trăm triệu”, bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội tư vấn Thuế Việt Nam cho biết.
Theo đánh giá của Cục Thuế, số tiền nộp ngân sách Nhà nước từ hộ, cá nhân kinh doanh chưa tương xứng với tiềm năng, chỉ chiếm 1,5-2% tổng thu ngân sách do cơ quan thuế quản lý, chưa đạt được yêu cầu đặt ra.
Từ ngày 1/6 này, thời điểm Nghị định 70 chính thức có hiệu lực quy định tất cả hộ kinh doanh thuộc nhiều ngành nghề có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu với cơ quan thuế, thay vì thuế khoán như trước đây
Nói về vấn đề này, ông Nguyễn Ngọc Tú, chuyên gia thuế, giảng viên trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cho rằng, các hộ kinh doanh chịu mức thuế khoán hiện nay nhìn chung khá thấp, hầu như thấp hơn mức thuế thực tế đáng ra phải nộp nếu kê khai đầy đủ, gây ra thất thu thuế.
“Họ không sử dụng sổ sách kế toán, chứng từ nên không biết thực tế thu nhập là bao nhiêu. Đây cũng là mảnh đất dễ xảy ra tiêu cực, “đi đêm” với nhau giữa hộ kinh doanh và cán bộ thuế nhằm chia quyền lợi”, ông Tú thẳng thắn.
Từ ngày 1/6 này, thời điểm Nghị định 70 chính thức có hiệu lực quy định tất cả hộ kinh doanh thuộc nhiều ngành nghề có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu với cơ quan thuế, thay vì thuế khoán như trước đây. Và theo Nghị quyết 198 mới được Quốc hội thông qua, từ 1/1/2026, hình thức thuế khoán sẽ chính thức bị “khai tử”.
Quán cà phê của anh Dương (Đống Đa, TP Hà Nội) vừa mới khai trương được ít ngày đã được ngành thuế và nhà cung cấp giải pháp, hỗ trợ cài phần mềm xuất hóa đơn điện tử vào điện thoại. Không cần có kế toán, chỉ một mình anh Dương cũng có thể sử dụng và dễ dàng kê khai, đóng thuế. “Giao dịch để có 1 cốc cà phê rất tiện lợi và đơn giản, có thể xuất hóa đơn luôn cho khách hàng và kết nối với cơ quan thuế”, anh Nguyễn Huy Dương, hộ kinh doanh quận Đống Đa, TP Hà Nội chia sẻ.
Ước tính, đến cuối năm 2024, cả nước có 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được quản lý thuế, đóng góp 25.953 tỷ đồng vào ngân sách Nhà nước. Trong số này, có gần 2 triệu hộ đang áp dụng phương pháp thuế khoán. Tuy nhiên, mức thuế bình quân hàng tháng của gần 2 triệu hộ kinh doanh theo hình thức khoán trong quý 1/2025 chỉ vào khoảng 700.000 đồng/tháng.
Bình đẳng giữa hộ kinh doanh – doanh nghiệp
Ông Mai Sơn – Phó Cục trưởng Cục Thuế – nhấn mạnh, việc xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh mang nhiều ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế tư nhân cũng như trong quản lý nhà nước.
Theo ông Mai Sơn, việc bỏ thuế khoán chuyển sang hình thức tự kê khai và nộp thuế theo doanh thu thực tế, giúp phản ánh đúng năng lực kinh doanh và đảm bảo nguyên tắc trong Luật Quản lý thuế “Người nộp thuế tự khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm”. Đồng thời, cơ quan thuế cũng có thông tin chính xác hơn về hoạt động kinh tế để quản lý hiệu quả.
Phó Cục trưởng Cục Thuế, ông Mai Sơn nhấn mạnh, ngành Thuế đã nhận thức được những bỡ ngỡ ban đầu trong việc chuyển đổi từ phương thức thuế khoán sang phương thức kê khai
“Việc bỏ thuế khoán giúp chống gian lận, thất thu thuế hiệu quả hơn và tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các thành phần kinh tế, bởi mọi hộ kinh doanh đều phải tuân thủ nghĩa vụ thuế trên cùng một phương thức minh bạch như nhau”, ông Mai Sơn nhấn mạnh.
Khi bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh buộc phải thực hiện chế độ sổ sách kế toán, hóa đơn chứng từ như mô hình hộ kinh doanh theo phương pháp kê khai hay doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ. Đây sẽ là bước chuẩn bị cần thiết để hộ kinh doanh phát triển lên thành doanh nghiệp, qua đó có thể tiếp cận các chính sách hỗ trợ và nguồn lực để mở rộng sản xuất kinh doanh.
Nguy cơ mất thời gian, đội chi phí?
Chuyển sang phương thức kê khai sẽ rõ ràng hơn, quản trị cũng phải bài bản hơn nhưng cũng không ít hộ kinh doanh đang do dự vì cho rằng việc khai báo thuế, ghi sổ kế toán, lập chứng từ mất thời gian và phát sinh nhiều chi phí.
Anh Nguyễn Tiến Đạt – hộ kinh doanh phố Biên Hòa, TP Phủ Lý, Hà Nam cho biết: “Làm trên máy tính đôi khi số liệu lẫn lộn nhưng khi gửi lên trên không sửa được. Nhiều khi dân sợ làm lỗi còn bị phạt”.
Hay như bà Thìn, một hộ kinh doanh đang nộp thuế khoán tại Đại La, quận Hai Bà Trưng, TP Hà Nội chia sẻ, bà bán hàng đã hơn 10 năm nay và hiện đang nộp thuế khoán 800.000 đồng/tháng, thêm 1 triệu đồng thuế môn bài. Tới đây, khi bỏ phương pháp thuế khoán chuyển sang hóa đơn điện tử liên thông với máy tính tiền, điều bà lo lắng nhất là phát sinh thêm chi phí, sổ sách kế toán, lưu trữ hóa đơn điện tử đầu vào và đầu ra…
Về những lo ngại này, Phó Cục trưởng Cục Thuế, ông Mai Sơn nhấn mạnh, ngành Thuế đã nhận thức được những bỡ ngỡ ban đầu trong việc chuyển đổi từ phương thức thuế khoán sang phương thức kê khai. Cơ quan thuế sẽ chủ động rà soát, nhắc nhở các hộ thuộc diện phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền thực hiện đăng ký và cài đặt hệ thống.
Ngoài ra, cơ quan thuế cũng sẽ phối hợp cùng với các nhà cung cấp giải pháp phần mềm kế toán, hóa đơn cung cấp miễn phí các công cụ, phần mềm kế toán dùng chung và tăng cường hỗ trợ, hướng dẫn về kế toán, thuế, pháp luật cho các hộ kinh doanh.
“Những ứng dụng, phần mềm do ngành Thuế cung cấp sẽ giúp hộ kinh doanh tự tính toán, dễ dàng kê khai được doanh thu, số thuế phải nộp một cách thuận tiện, qua đó việc chuyển đổi sang phương thức mới sẽ đơn giản hơn”, ông Mai Sơn cho biết.
Ngành Thuế cũng đang xây dựng các hệ thống ứng dụng cho phép tự động xác định nghĩa vụ thuế dựa trên dữ liệu hóa đơn điện tử mà hộ kinh doanh sử dụng. Điều này có nghĩa là, dựa trên dữ liệu doanh thu từ hóa đơn điện tử, hệ thống thuế sẽ tự động tính toán số thuế phải nộp và lập sẵn tờ khai thuế cho hộ kinh doanh. Hộ kinh doanh chỉ cần kiểm tra lại và xác nhận, giúp đơn giản hóa đáng kể việc kê khai thuế. “Những giải pháp công nghệ này sẽ giúp các hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ dễ dàng tuân thủ các quy định về thuế và kế toán, giảm thiểu sai sót và thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế”, ông Mai Sơn nhấn mạnh.
“Bỏ thuế khoán góp phần hiện đại hóa hệ thống thuế và nâng cao hiệu quả quản lý. Đây là bước đi phù hợp với xu thế chuyển đổi số và quản lý thuế điện tử hiện nay. Khi các hộ kinh doanh tự kê khai trên nền tảng số, cơ quan thuế có thể hỗ trợ tối đa thông qua các ứng dụng kê khai, nộp thuế điện tử đơn giản”, ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế.
Nguồn: VTV
