Elon Musk: Từ tỷ phú công nghệ đến chính trị gia

Elon Musk, người được biết đến với vai trò lãnh đạo Tesla, SpaceX, Neuralink và hàng loạt công ty công nghệ khác, vừa có một bước đi đầy bất ngờ khi chính thức đảm nhận vai trò lãnh đạo Bộ Hiệu quả Chính phủ (Department of Government Efficiency – DOGE). Đây là một cơ quan mới được thành lập dưới chính quyền của Tổng thống Donald Trump nhằm tối ưu hóa hoạt động của chính phủ Mỹ.

Việc bổ nhiệm ông Musk vào vị trí này đã gây ra những phản ứng trái chiều từ dư luận và giới chính trị, khi nhiều người cho rằng, đây là một thử nghiệm chưa từng có trong lịch sử nước Mỹ. Musk được ca ngợi là một thiên tài sáng tạo, nhưng liệu ông có thể áp dụng tư duy quản trị của mình vào một bộ máy hành chính vốn cồng kềnh và chậm chạp như Chính phủ Liên bang hay không?

Sự hình thành của Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE)

DOGE được thành lập vào tháng 11/2024 theo sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump, với mục tiêu “tinh giản bộ máy chính phủ, giảm lãng phí, nâng cao hiệu quả hoạt động và ứng dụng công nghệ tiên tiến vào quy trình quản trị công”. Theo các nguồn tin từ Nhà Trắng, ý tưởng về DOGE xuất phát từ một cuộc thảo luận giữa Trump và Musk vào tháng 8/2024.

Trong cuộc gặp này, Musk cho rằng chính phủ Mỹ đang vận hành như “một tập đoàn lỗi thời, cồng kềnh và thiếu hiệu quả.” Ông khẳng định, nếu các cơ quan liên bang hoạt động giống như Tesla hay SpaceX – tức là ứng dụng AI, tự động hóa và loại bỏ quy trình quan liêu – thì nước Mỹ có thể tiết kiệm hàng nghìn tỷ USD mỗi năm.

Tổng thống Trump nhanh chóng hưởng ứng đề xuất này, dẫn đến việc ký sắc lệnh hành pháp thành lập DOGE. Ông ca ngợi Musk là “một bộ óc xuất chúng, một doanh nhân vĩ đại,” đồng thời khẳng định, chính phủ cần một tư duy đổi mới như Musk để có thể vận hành hiệu quả hơn.

Chiến lược cắt giảm chi tiêu và tái cấu trúc Chính phủ

Ngay sau khi nhận nhiệm vụ, Musk đưa ra hàng loạt kế hoạch táo bạo nhằm tái cấu trúc bộ máy hành chính liên bang. Một trong những mục tiêu quan trọng của DOGE là cắt giảm chi tiêu chính phủ lên đến 2.000 tỷ USD trong vòng 4 năm bằng cách:

– Loại bỏ các cơ quan kém hiệu quả: DOGE đã công bố danh sách hơn 50 cơ quan liên bang được xem xét giải thể hoặc sáp nhập, trong đó có USAID (Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ), Cơ quan Quản lý Các Dự án Năng lượng Tiên tiến (ARPA-E), và một số bộ phận trong Bộ Giáo dục.

– Giảm biên chế nhân sự: Musk đề xuất tinh giản lực lượng lao động liên bang từ 2,1 triệu xuống dưới 1,5 triệu người thông qua việc khuyến khích nghỉ hưu sớm và thay thế con người bằng hệ thống tự động hóa.

– Ứng dụng AI trong quản lý: DOGE đang thử nghiệm việc sử dụng AI để giám sát các khoản chi tiêu công, phát hiện gian lận và tối ưu hóa quy trình phê duyệt ngân sách. Musk cho biết, hệ thống này sẽ giúp tiết kiệm hàng trăm tỷ USD mỗi năm.

Các kế hoạch này nhanh chóng vấp phải sự phản đối từ các nghị sĩ đảng Dân chủ, những người lo ngại rằng DOGE đang đi quá xa và có thể làm suy yếu các chương trình quan trọng của chính phủ.

Đóng cửa USAID và những hệ lụy quốc tế

Một trong những quyết định gây tranh cãi nhất của DOGE là việc đóng cửa trụ sở chính của USAID vào tháng 2 này, chỉ vài giờ trước khi nhân viên của cơ quan này trở lại làm việc sau kỳ nghỉ lễ.

Musk tuyên bố rằng, USAID đã trở thành một tổ chức quan liêu kém hiệu quả, tiêu tốn hàng chục tỷ USD mỗi năm nhưng không đạt được kết quả thực sự. Ông đề xuất chuyển phần lớn ngân sách của USAID sang các chương trình hợp tác công – tư, trong đó các tập đoàn lớn như SpaceX, Google, và Amazon sẽ đảm nhận một phần vai trò viện trợ nước ngoài.

Quyết định này đã khiến cộng đồng quốc tế có nhiều phản ứng trái chiều. Thủ tướng Slovakia, Robert Fico, công khai ca ngợi Musk, cho rằng “USAID đã can thiệp quá nhiều vào chính trị nội bộ của các nước khác”. Tuy nhiên, nhiều tổ chức nhân quyền và các nước đồng minh của Mỹ lo ngại, việc cắt giảm viện trợ quốc tế có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với các nước đang phát triển.

Tranh cãi xung quanh quyền hạn của DOGE

Việc Musk được giao quyền kiểm soát nhiều lĩnh vực quan trọng trong chính phủ đã làm dấy lên lo ngại về sự tập trung quyền lực quá mức vào tay một cá nhân. Các nghị sĩ như Ron Wyden đã cảnh báo, DOGE có thể có quyền truy cập vào các hệ thống tài chính và an ninh của chính phủ, đặt ra nguy cơ lạm quyền.

Ngoài ra, việc Musk bổ nhiệm nhiều cộng sự thân tín của mình vào các vị trí quan trọng trong DOGE cũng gây tranh cãi. Một số người được bổ nhiệm mới ngoài 20 tuổi, không có kinh nghiệm chính trị nhưng lại nắm giữ các vai trò quan trọng trong việc quản lý ngân sách và nhân sự của chính phủ liên bang.

Tại Bộ Tài chính, DOGE đã tiếp cận hệ thống thanh toán liên bang, cho phép họ giám sát và có khả năng chặn các khoản thanh toán của chính phủ. Điều này đã gây ra lo ngại rằng, Musk có thể sử dụng quyền lực của mình để tác động đến các khoản chi tiêu liên bang theo ý muốn cá nhân.

Tương lai của DOGE dưới sự dẫn dắt của Musk

Hiện tại, DOGE vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và nhiều chính sách của Musk chưa mang lại kết quả rõ ràng. Tuy nhiên, có thể thấy, ông đã tạo ra một tiền lệ chưa từng có khi một doanh nhân công nghệ trở thành một trong những nhân vật quyền lực nhất trong bộ máy chính phủ Mỹ.

Liệu Musk có thể thực sự cải tổ chính phủ theo cách mà ông đã làm với Tesla và SpaceX? Hay những chính sách của ông sẽ gây ra những hậu quả ngoài dự đoán? Câu trả lời có thể sẽ rõ ràng hơn trong những năm tới, khi DOGE bắt đầu triển khai các kế hoạch của mình trên quy mô toàn quốc.

Dù thành công hay thất bại, Elon Musk đã chứng minh rằng, ông không chỉ là một doanh nhân công nghệ, mà còn là một nhân vật có ảnh hưởng lớn trong chính trường Mỹ.