Kiểm soát chuỗi thanh long còn chưa chặt chẽ
Trong các cảnh báo mà Liên minh châu Âu (EU) đưa ra với nông sản, thực phẩm xuất khẩu từ Việt Nam trong những tháng đầu năm, có ba lô hàng thanh long của doanh nghiệp tại Tiền Giang và TP. Hồ Chí Minh. Đáng nói ở chỗ, thanh long là một trong những mặt hàng trái cây xuất khẩu chủ lực của nước ta từ hơn chục năm nay, nghĩa là các doanh nghiệp của Việt Nam đã nắm bắt rất rõ yêu cầu từ phía thị trường. Vậy vì sao lại để xảy ra sự việc như vừa rồi?
Cứ 10 ngày là phun thuốc một lần. Tần suất này đã quá quen thuộc đối với những nông dân trồng thanh long mỗi khi khu vườn bị nấm bệnh. Ba lô hàng thanh long xuất khẩu sang EU bị gửi trả là bởi dư lượng thuốc trừ sâu. Cụ thể ở đây là các hoạt chất có trong thuốc trị nấm bệnh thanh long mà nông dân hay sử dụng.
Mỗi thị trường tiêu thụ thanh long có một yêu cầu riêng. Trong khi đó, các doanh nghiệp lại chưa thể tổ chức vùng trồng để sản phẩm làm ra đáp ứng yêu cầu của thị trường. Đa phần nông dân sản xuất thanh long theo cách mà họ quen làm. Sản phẩm làm ra, nếu xuất khẩu được thì mừng, nếu không thì bán ở thị trường trong nước.
Bà Ngô Thị Yến Chi – Vựa thu mua thanh long cho biết: “Hàng làm ra chủ yếu xuất khẩu cho các vựa xuất đi, chừng nào xấu quá thì bán hàng chợ. Làm thì cứ làm, bán thì tính sau, hên xui”.
Còn về phía các doanh nghiệp xuất khẩu, việc kiểm tra dư lượng thuốc trừ sâu trên thanh long, không phải lúc nào cũng chặt chẽ.
Những lỗ hổng này xuất phát từ thực tế là chưa có nhiều vùng trồng thanh long xuất khẩu trên cơ sở tạo dựng chuỗi liên kết giữa doanh nghiệp với nông dân.
Ông Phan Văn Tấn – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bình Thuận nêu ý kiến: “Người sản xuất tình hình chung còn nhỏ lẻ, manh mún. Doanh nghiệp chưa có vùng trồng ổn định. Nếu chúng ta có vùng lớn, sản xuất một quy trình, hợp tác xã sản xuất theo đúng quy trình đó, đúng hợp đồng ký kết với doanh nghiệp thì sản phẩm từng bước sẽ ổn định, xuất khẩu bền vững hơn”.
Sự việc ba lô hàng thanh long của Việt Nam bị EU cảnh báo dư lượng thuốc trừ sâu tiếp tục đặt ra yêu cầu sản xuất thanh long phải có những cách kiểm soát chất lượng chặt chẽ hơn. Nếu không, EU sẽ nâng tần suất kiểm tra sản phẩm. Như vậy, doanh nghiệp sẽ chịu thêm nhiều chi phí, đối mặt nhiều rủi ro khi xuất khẩu thanh long sang EU.
Thanh long Việt Nam đã chinh phục được nhiều thị trường tiêu chuẩn cao
Quản lý sản xuất thanh long sạch
Thực tế, thanh long Việt Nam ngoài chinh phục thị trường Trung Quốc, đã chinh phục được hàng chục thị trường tiêu chuẩn cao như Mỹ, EU, Canada, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia và New Zealand… Vấn đề đặt ra trong thời gian tới là các bước kiểm soát chất lượng thanh long trước khi ra thị trường càng phải nghiêm ngặt hơn, bắt đầu từ ý thức của mỗi người trồng.
Ở thị trấn Ma Lâm, huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận, ông Hòa không trồng nhiều thanh long, nhưng lại được nhiều người biết đến. Ông là một trong những người đầu tiên sản xuất thanh long sạch.
Gọi là thanh long sạch bởi từ khi ra trái đến lúc thu hoạch, toàn bộ khu vườn đều ngưng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Đặc biệt là các loại thuốc trị nấm bệnh.
Ông Nguyễn Văn Hòa – Thị trấn Ma Lâm, huyện Hàm Thuận Bắc, Bình Thuận chia sẻ: “Thuốc trị bệnh là hoạt chất Mancozeb, phải cắt đi trước trổ. Khi chín, mình cắt đưa vào công ty kiểm tra dư lượng. Nếu đúng quy trình thanh long sạch thì công ty mua 18.000 đồng/kg, giá ổn định”.
Ông Hòa là một trong 35 nông hộ gắn kết với HTX Thanh long sạch Hòa Lệ để sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn xuất khẩu. Đến lúc này, HTX đã xây dựng được 30 ha thanh long sản xuất đạt tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP.
Quy trình canh tác mà HTX đưa ra được nông dân tuân thủ nghiêm ngặt và được HTX kiểm soát bằng nhiều cách. Chẳng hạn khi vào phần mềm ứng dụng trên điện thoại, có thể biết quá trình canh tác của từng khu vườn nông dân.
Mỗi năm HTX này xuất khẩu 10.000 tấn thanh long. Mấu chốt là kiểm soát được chất lượng.
Ông Đỗ Thanh Hiệp – Giám đốc HTX Thanh long sạch Hòa Lệ, Bình Thuận đưa ra ý kiến: “Họ đưa bảng dư lượng cho mình để mình biết, mình xây dựng quy trình, quy trình đó anh em trong nhóm kiểm tra đi kiểm tra lại nhiều lần, mới ra quy trình chuẩn để làm chung”.
Vùng trồng thanh long Bình Thuận đứng đầu cả nước với diện tích hơn 26.000 ha, cho sản lượng 600.000 tấn mỗi năm. Thanh long Bình Thuận đã có mặt ở 13 quốc gia và vùng lãnh thổ. Hiện tại đã có 9.000 ha thanh long ở Bình Thuận đạt chứng nhận VietGAP.
Ông Phan Văn Tấn – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bình Thuận nhận định: “Lấy mẫu kiểm soát dư lượng đối với các vùng trồng, các nhà đóng gói để cảnh báo cho các doanh nghiệp và người sản xuất có điều kiện kịp thời, không bị động khi xuất khẩu bị trả hàng về”.
Xuất khẩu thanh long đang đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt khi sản lượng thanh long của một số quốc gia đang tăng nhanh. Vì vậy, hướng đi cho thanh long Việt Nam vẫn là kiểm soát chất lượng, bởi có chất lượng mới vượt qua những rào cản để có mặt ở thị trường các nước.
Trung Quốc đang áp dụng chính sách kiểm tra 100% lô hàng sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam
Yêu cầu ngày càng cao của các thị trường nhập khẩu
Quy định và các hàng rào kĩ thuật của thị trường sẽ ngày càng chặt chẽ, đó là xu thế không thể đảo ngược. Từ cuối năm ngoái đến nay, nhiều quốc gia đã thay đổi các quy định, tiêu chuẩn nhập khẩu nông sản. Trong đó có nông sản từ Việt Nam. Các quy định này sẽ còn tiếp tục được xem xét và điều chỉnh thường xuyên trong thời gian tới. Nông sản Việt có giữ vững được thị trường đã mất nhiều công sức để chinh phục hay không? Tất cả sẽ phụ thuộc vào sự chủ động, nhanh nhạy và thích ứng của mỗi nông dân, doanh nghiệp.
Trung Quốc, thị trường tiêu thụ sầu riêng lớn nhất của Việt Nam, hiện đang áp dụng chính sách kiểm tra 100% lô hàng sầu riêng nhập khẩu từ nước ta, tăng cường kiểm định chất cadimi và vàng Ô. Các lô hàng yêu cầu phải có kết quả phân tích từ phòng thí nghiệm được Trung Quốc công nhận. Ngoài ra, Đài Loan (Trung Quốc) cũng gia hạn việc kiểm tra từng lô hàng sầu riêng Việt Nam đến ngày 30/4 năm nay.
Từ ngày 18/12/2024, châu Âu đã tăng tần suất kiểm soát sầu riêng, thanh long, ớt và đậu bắp của Việt Nam xuất khẩu vào khu vực này. Cụ thể, sầu riêng của Việt Nam là 20%, thanh long là 30%, ớt và đậu bắp cùng tần suất 50%. Những sản phẩm này khi nhập khẩu vào EU phải kèm theo kết quả phân tích dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.
Với thị trường Hoa Kỳ, các doanh nghiệp xuất khẩu vào quốc gia này phải áp dụng hệ thống phân tích mối nguy và điểm kiểm soát tới hạn (HACCP) và được thẩm tra, xác nhận bởi nhà nhập khẩu. Đồng thời, doanh nghiệp xuất khẩu phải đăng ký và cập nhật lại thông tin với Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ 2 năm/lần vào khoảng thời gian từ tháng 10 đến tháng 12 của các năm chẵn.
Từ đầu năm đến nay, Hàn Quốc, Nhật Bản, Vương quốc Anh cũng đưa ra thông báo thay đổi quy định về tiêu chuẩn hàng hoá như mức dư lượng tối đa của các hoạt chất hay các biện pháp kiểm soát chính thức tại biên giới với nông sản. Thực tế này đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam càng phải nghiên cứu kĩ càng, cập nhật luật chơi quốc tế liên tục.
Những quy định tiêu chuẩn sẽ còn tiếp tục được xem xét và điều chỉnh nên nếu không chủ động thích ứng và điều chỉnh kịp thời, hoạt động xuất khẩu của chính các doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng. Bán thứ khách hàng cần chứ không phải thứ mình có, đó là nguyên tắc thị trường. Chính vì vậy, nhanh chóng thích ứng là giải pháp hàng đầu để doanh nghiệp giữ được thị trường, còn ngành nông nghiệp giữ được đà tăng trưởng.
Nguồn: VTV
