Ngày 13/2, Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh mới về thuế quan, đánh dấu một bước đi quyết liệt trong nỗ lực định hình lại chính sách thương mại của Mỹ. Chính sách này phản ánh quyết tâm của chính quyền Trump trong việc thu hẹp thâm hụt thương mại hàng hóa, vốn đã lên tới 1,2 nghìn tỷ USD vào năm ngoái.
“Chúng tôi muốn một sân chơi sòng phẳng. Hệ thống thuế nhập khẩu đối ứng có thể mang lại sự công bằng”, ông Trump phát biểu trong cuộc họp báo trước thềm gặp Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi.
Các chuyên gia nhận định động thái này có thể mở đường cho các cuộc đàm phán nhằm giảm thuế, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ châm ngòi cho các biện pháp trả đũa qua lại.
Thuế quan “có đi có lại” là gì?
Thuế quan là loại thuế áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu từ một quốc gia vào một quốc gia khác. Thuế quan “có đi có lại”, theo tuyên bố của ông Donald Trump trong chiến dịch tranh cử Tổng thống Mỹ năm 2024, được hiểu là: “Ăn miếng trả miếng, thuế quan trả thuế quan, đúng chính xác một số tiền”.
Theo đó, Mỹ sẽ áp thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ các nước ở mức tương đương với thuế suất mà những quốc gia này đang áp lên hàng hóa Mỹ.
“Họ đánh thuế hoặc áp thuế nhập khẩu đối với chúng tôi, thì chúng tôi cũng sẽ áp mức thuế tương tự đối với họ. Không ai biết con số đó là bao nhiêu trừ khi xem xét từng quốc gia”, ông Trump giải thích.
Một quan chức Nhà Trắng giấu tên cho biết, chính sách này sẽ áp dụng với mọi quốc gia, bao gồm cả các đối thủ chiến lược như Trung Quốc lẫn các đồng minh như Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản và Hàn Quốc.
“Mỗi quốc gia đều đang lợi dụng nước Mỹ theo những cách khác nhau. Tổng thống Trump coi đây là sự thiếu cân bằng trong thương mại có đi có lại”, vị quan chức này nói.
Cảng container Long Beach, Mỹ (Ảnh: Business Wire)
Chính sách thuế quan đối ứng “có đi có lại” có thể đồng nghĩa với việc Washington sẽ tăng thuế nhập khẩu lên mức tương đương với thuế suất mà các quốc gia khác đang áp dụng đối với hàng hóa Mỹ. Mức thuế này sẽ được điều chỉnh riêng biệt cho từng quốc gia.
Ngoài việc xem xét thuế suất mà các nước đang áp đối với hàng hóa Mỹ, kế hoạch của ông Trump cũng tính đến các yếu tố phi thuế quan, chẳng hạn như thuế giá trị gia tăng (VAT).
Khi nào thuế quan này có hiệu lực?
Hiện tại, Tổng thống Donald Trump đã chỉ đạo Bộ trưởng Thương mại, Đại diện Thương mại Mỹ, Bộ trưởng Tài chính và các cơ quan liên quan nghiên cứu vấn đề và đề xuất biện pháp khắc phục.
Ông Howard Lutnick, ứng cử viên cho vị trí Bộ trưởng Thương mại trong chính quyền Trump, cho biết thuế quan mới có thể được áp dụng sớm nhất từ ngày 2/4, sau khi các nghiên cứu hoàn tất.
Một quan chức Nhà Trắng tiết lộ, nhóm cố vấn thương mại và kinh tế của ông Trump sẽ đánh giá mức thuế nhập khẩu từ các đối tác của Mỹ, bắt đầu với các quốc gia có thặng dư thương mại cao nhất với Mỹ và áp thuế cao nhất đối với hàng hóa Mỹ.
Quá trình này có thể kéo dài nhiều tuần hoặc thậm chí nhiều tháng. Các quy định thuế quan mới sẽ được triển khai dựa trên các cơ sở pháp lý liên quan đến an ninh quốc gia, thương mại không công bằng hoặc quyền hạn kinh tế khẩn cấp.
Vị quan chức này cũng nhấn mạnh, thuế nhập khẩu đối ứng có thể không có hiệu lực ngay lập tức mà sẽ cần thêm thời gian để các quốc gia liên quan đàm phán các điều khoản thương mại mới với Mỹ.
Bà Christine McDaniel, nhà nghiên cứu cấp cao tại Đại học George Mason, nhận định tuyên bố của ông Trump mang tính chất như một lời mời đàm phán.
Tổng thống Mỹ cũng đề xuất các nước giảm hoặc loại bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu. Ông nhấn mạnh, các quốc gia áp dụng hệ thống VAT cũng có thể bị coi là đang áp thuế nhập khẩu. Bên cạnh đó, Mỹ sẽ không chấp nhận hành vi chuyển hàng hóa qua nước thứ ba để né thuế. Ông viện dẫn trường hợp châu Âu áp mức VAT lên tới 20%, gây bất lợi cho nhiều doanh nghiệp Mỹ.
Thuế quan “có đi có lại” thực sự nhắm vào ai?
Các nhà phân tích của JPMorgan dự báo thuế quan đối ứng “có đi có lại” có thể khiến mức thuế trung bình tăng cao hơn, đặc biệt đối với các nền kinh tế mới nổi – những quốc gia áp thuế cao đối với hàng hóa Mỹ.
Nhà Trắng nêu đích danh Brazil và Ấn Độ trong kế hoạch thuế quan mới. Một ví dụ được đưa ra là Mỹ chỉ áp thuế 2,5% với ethanol nhập khẩu, trong khi Brazil đánh thuế tới 18% với cùng mặt hàng từ Mỹ.
Ông Trump cũng tuyên bố sẽ sớm áp thuế nhập khẩu riêng đối với ô tô vào Mỹ. Tổng thống Mỹ từ lâu đã phàn nàn về việc EU áp thuế 10% với ô tô nhập khẩu. Trong khi đó, mức này ở Mỹ chỉ là 2,5%. Ông nhiều lần chỉ trích châu Âu hạn chế nhập khẩu ô tô Mỹ trong khi xuất khẩu hàng triệu chiếc sang Mỹ mỗi năm.
Một góc cảng container ở Lianyungang, Trung Quốc (Ảnh: CGTN)
Trong các phiên điều trần gần đây, ông Howard Lutnick bày tỏ lo ngại về mức thuế nhập khẩu cao của Ấn Độ. Ông Jamieson Greer – người được ông Trump đề cử vào vị trí Đại diện Thương mại Mỹ – cũng phàn nàn về thuế nhập khẩu và các rào cản thương mại của Brazil.
Nước đi mạo hiểm của Mỹ?
Các chuyên gia từ Goldman Sachs trước đó nhận định việc áp thuế quan đối ứng để giải quyết những vấn đề phi thuế quan như thuế VAT có thể làm tăng đáng kể mức thuế quan trung bình thực tế.
Các nhà phân tích tại tổ chức nghiên cứu quốc tế Tax Foundation lưu ý rằng VAT được điều chỉnh tại biên giới, tức là hoàn thuế với hàng xuất khẩu và áp thuế với hàng nhập khẩu. Dù có vẻ như ưu đãi xuất khẩu và gây bất lợi cho hàng nhập khẩu, loại thuế này thực chất mang tính trung lập về thương mại, nhưng có thể trở thành rào cản trong các cuộc đàm phán.
Ông Maurice Obstfeld, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (PIIE), cảnh báo rằng nếu ông Trump đẩy mạnh các biện pháp thuế quan, nhiều quốc gia có thể trả đũa: “Càng nhiều nước lớn hành động, càng có nhiều quốc gia có động lực tiếp bước”.
Việc Mỹ tăng thuế cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chính các nhà nhập khẩu trong nước.
Có còn chỗ cho đàm phán?
Thuế quan “có đi có lại” có thể là biện pháp mạnh tay nhất của Tổng thống Donald Trump nhằm giải quyết thâm hụt thương mại của Mỹ và điều mà ông mô tả là sự bất công đối với hàng xuất khẩu Mỹ trên thị trường toàn cầu. Ông đã áp thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa Trung Quốc và công bố mức thuế 25% đối với toàn bộ thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ, dự kiến có hiệu lực trong tháng tới.
Tuy nhiên, quyết định không áp thuế nhôm, thép và thuế đối ứng ngay lập tức có thể được coi là tiền đề cho đàm phán, tương tự cách mà ông Trump từng sử dụng để đạt được nhượng bộ từ Mexico, Canada và Colombia.
Theo các chuyên gia, việc Mỹ không đặt ra thời hạn cụ thể để áp thuế đối ứng mở ra khả năng một số nước sẽ ngồi vào bàn đàm phán để giảm thuế quan. Từ đó ông Trump sẽ cân nhắc hủy bỏ một số hoặc toàn bộ thuế đối ứng với những quốc gia đó.
“Như thường lệ, ông Trump đưa ra những tuyên bố mạnh mẽ (về thuế quan), rồi sau đó rút lại. Chúng ta lo sợ điều tồi tệ nhất và rồi nhận ra rằng đó chỉ là một phần trong nghệ thuật đàm phán của ông ấy”, ông Michael Block, chiến lược gia thị trường tại Third Seven Capital, nhận định. Ông cũng lưu ý rằng vào phút chót, ông Trump đã hoãn áp mức thuế 25% đối với Canada và Mexico, dự kiến có hiệu lực vào đầu tháng này.
Theo ông Keith Lerner, đồng Giám đốc đầu tư của Truist Wealth, giới đầu tư có thể tin rằng thuế quan một lần nữa sẽ được ông Trump sử dụng như một “quân bài” mặc cả trên bàn đàm phán thương mại và có thể không nghiêm trọng hoặc sớm áp dụng như lo ngại.
Ông Josh Lipsky, Giám đốc cấp cao tại Trung tâm Địa kinh tế thuộc Hội đồng Đại Tây Dương và đồng thời là cựu cố vấn Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), cho rằng nhiều quốc gia sẽ tìm cách trì hoãn, xin miễn trừ hoặc đàm phán với Mỹ trong những tuần tới.
Một quan chức Nhà Trắng cho biết, Tổng thống Trump hy vọng sẽ tiến hành thảo luận với các nước về cách chính sách hiện hành đang tạo ra môi trường thương mại bất cân xứng. Ông sẵn sàng giảm thuế nếu các quốc gia khác cũng cắt giảm thuế quan hoặc gỡ bỏ các rào cản thương mại.
Dù vậy, chính sách thương mại cứng rắn của ông Trump vẫn tạo ra sự bất ổn cho nền kinh tế toàn cầu, khi doanh nghiệp và người tiêu dùng chờ đợi những động thái tiếp theo của ông đối với kế hoạch áp thuế, có khả năng làm gián đoạn quan hệ thương mại giữa Mỹ với phần còn lại của thế giới.
Nguồn: VTV
